Rodzaje mutacji #
- letalne – powodują śmierć zwierzęcia w okresie zarodkowym lub w ciągu kilku dni od urodzenia,
- niekorzystne – mają negatywny wpływ ekonomiczny, nie doprowadzają jednak do śmierci zwierzęcia,
- korzystne – wpływają pozytywnie na cechy fenotypowe zwierząt lub ich wykorzystanie, np. białka mleka,
- ciche – nie powodują zmian w funkcjonowaniu organizmu.
U ssaków (w tym również u bydła) każdy gen występuje w dwóch kopiach – organizmy diploidalne. Jedną kopię genu osobnik dostaje od matki, a drugą kopię genu od ojca (50% + 50%). U większości organizmów geny występują w postaci dwóch lub więcej swoistych odmian – alleli. Organizm, który posiada dwie kopie takiego samego genu (dwa identyczne allele) nazywany jest organizmem homozygotycznym, zaś taki który posiada dwie różne wersje tego samego genu (dwa różne allele) nazywany jest osobnikiem heterozygotycznym.
Allele mogą mieć charakter: #
- dominujący (oznaczane dużą literą) – oznacza to, że jeśli w parze alleli (organizm diploidalny) chociaż jeden będzie dominujący – cecha i tak się objawi,
- recesywny (oznaczane małą literą) – cecha wystąpi jedynie wtedy, gdy allel recesywny sparowany będzie z drugim allelem recesywnym,
- kodominujący (współdziałający) – prezentowana jest cecha kodowana przez oba allele,
- addytywny (kumulujące) – intensywność cechy jest uzależniona od ilości kopi genu.
Cechy monogenowe autosomalne recesywne – dziedziczenie #
Cecha recesywna oznacza, że cecha pojawi się jedynie jeśli zwierzę będzie mieć dwie kopie zmutowanego allelu danej cechy (po jednej zmienionej kopii od każdego z rodziców). Jeśli osobnik odziedziczy jedną zmienioną kopię i jedną prawidłową kopię, wtedy w większości przypadków osobnik taki będzie zdrowym nosicielem, ponieważ obecność prawidłowej kopii zamaskuje obecność zmienionej kopii. Osobniki z jedną kopią zmutowanego allelu będą miały niezmieniony fenotyp – cecha nie ujawni się, lecz uszkodzony wariant genu może zostać przekazany potomstwu.
| Buhaj/Krowa | AA | Aa | aa |
|---|---|---|---|
| AA | AA – 100% | AA-50% Aa-50% | Aa- 100% |
| Aa | AA-50% Aa-50% | AA-25% Aa-50% aa-25% | Aa-50% aa-50% |
| aa | Aa – 100% | Aa-50% aa-50% | aa-100% |
Z przedstawionej powyżej tabeli wynika:
- Kojarzenie zdrowego (AA) zwierzęcia ze zdrowym (AA) daje 0% szans na urodzenie chorego cielęcia.
- Kojarzenie zdrowego (AA) zwierzęcia z nosicielem (Aa) daje 0% szans na urodzenie chorego cielęcia.
- Kojarzenie zdrowego zwierzęcia (AA) z chorym (aa) daje 0% szans na urodzenie chorego cielęcia.
- Kojarzenie zwierzęcia będącego nosicielem (Aa) z drugim nosicielem (Aa) daje: 25% szans na urodzenie zdrowego (AA) osobnika, 50% na urodzenie nosiciela (Aa) i 25% szans na urodzenie zwierzęcia dotkniętego chorobą (aa).
- Kojarzenie zwierzęcia będącego nosicielem (Aa) z chorym (aa) daje 50% szans na urodzenie cielęcia będącego nosicielem (Aa) i 50% szans na urodzenie cielęcia chorego (aa).
- Kojarzenie zwierzęcia chorego (aa) z drugim chorym (aa) daje 100% szans na urodzenie zwierzęcia chorego (aa).
Cechy monogenowe autosomalne dominujące – dziedziczenie #
Cecha dominująca oznacza, że zwierzę mające chociaż jedną kopię zmutowanego allelu danej cechy zostaje dotknięte chorobą lub ujawnia się dana cecha w fenotypie.
| Buhaj/Krowa | AA | Aa | aa |
|---|---|---|---|
| AA | AA – 100% | AA-50% Aa-50% | Aa- 100% |
| Aa | AA-50% Aa-50% | AA-25% Aa-50% aa-25% | Aa-50% aa-50% |
| aa | Aa – 100% | Aa-50% aa-50% | aa-100% |
Z przedstawionej powyżej tabeli wynika:
- Kojarzenie zdrowego (aa) zwierzęcia ze zdrowym (aa) daje 0% szans na urodzenie chorego cielęcia (AA lub aa).
- Kojarzenie zdrowego (aa) zwierzęcia z chorym (Aa) daje 50% szans na urodzenie zdrowego (aa) cielęcia i 50% szans na urodzenie cielęcia (Aa) chorego.
- Kojarzenie zdrowego (aa) zwierzęcia z chorym (AA) daje 100% szans na urodzenie chorego (Aa) cielęcia.
- Kojarzenie zwierzęcia chorego (Aa) z drugim chorym (Aa) daje: 25% szans na urodzenie zdrowego (aa) osobnika, 75% szans na urodzenie zwierzęcia chorego (50% Aa i 25% AA)
- Kojarzenie zwierzęcia chorego (Aa) z chorym (AA) daje 100% szans na urodzenie cielęcia chorego (50% Aa, 50% AA).
- Kojarzenie zwierzęcia chorego (AA) z drugim chorym (AA) daje 100% szans na urodzenie zwierzęcia chorego (AA).
Cecha addytywna #
oznacza, że każda kopia allelu cechy zwiększa efekt cechy, a zwierzę z 1 allelem będzie miało fenotyp, który jest między tym, co jest widoczne u zwierzęcia z 2 lub 0 kopiami allelu.
Kodominacja #
zjawisko polegające na występowaniu dwóch alleli danego genu, z których żaden nie jest recesywny ani dominujący. Allele tego genu są sobie równe. Jeden i drugi biorą taki sam udział w tworzeniu fenotypu. Oznacza to, że w fenotypie ujawniają się cechy kodowane przez oba geny.